Społeczny Komitet Renowacji Cmentarzy Cieszyńskich

Działania na Nowym Cmentarzu Żydowskim

Nowy Cmentarzy Żydowski w Cieszynie założony został w roku 1907, zajmuje powierzchnię 1,14 ha, a groby umieszczono w 15 kwaterach. Pośrodku znajdują się pozostałości dawnego domu przedpogrzebowego, zaprojektowanego przez wiedeńskiego architekta Jakoba Gartnera. Pochowani tu zostali m.in. Joseph Philipp Glesinger (właściciel zakładów przetwórstwa drewna, prezes gminy żydowskiej, inicjator powstania nowego cmentarza), Moritz Fasal (producent wódek i likierów, cesarsko-królewski dostawca dworu), Ozjasz Storch (strzelec 1 Pułku Strzelców Podhalańskich poległy podczas zajmowania terenów wokół Czadcy przez Wojsko Polskie w roku 1938), Bona Teitelbaum (żona ortodoksyjnego rabina Majera Teitelbauma z Czeskiego Cieszyna i córka ortodoksyjnego rabina Mordechaja Horowitza). W okresie II wojny światowej cmentarz został zamknięty przez okupacyjne władze niemieckie, ale nie wyrządzono na nim większych szkód. Ostatnią pochowaną osobą po wojnie był zmarły w roku 1961 Edward Weber, w roku 1974 zamknięto cmentarz dla celów grzebalnych, a w 1986 wpisano do rejestru zabytków. W okresie powojennym rozpoczęła się dewastacja cmentarza, podobnie jak wielu obiektów tego typu. Wiele nagrobków zostało rozkradzionych, przez lata niszczono pozostałe. W latach 1997–1999 uporządkowano częściowo teren cmentarza oraz wyremontowano bramę wejściową. Niestety stan domu przedpogrzebowego uniemożliwiał jego powrót do wyglądu pierwotnego, dlatego też pozostawiono tylko część budynku jako tzw. „trwałą ruinę”.

Na początku roku 2021 postanowiliśmy podjąć prace porządkowe na terenie cmentarza. W trakcie regularnych, społecznych działań, w których prócz osób indywidualnych uczestniczyły również grupy uczniów cieszyńskich szkół średnich, udało się oczyścić z roślinności i odsłonić nagrobki na 9 kwaterach, usunąć część zalegających od wielu lat śmieci, naprawić ogrodzenie i przeprowadzić prace pielęgnacyjne zieleni na cmentarzu. Zinwentaryzowano wiele zapomnianych przez lata nagrobków i w obecnej chwili znamy z imienia i nazwiska ponad 150 osób tu pochowanych (przed pracami udokumentowanych było zaledwie niecałe 70), a życie części z nich udało się poznać dzięki przeprowadzonym kwerendom w lokalnej prasie i dostępnych archiwaliach. Dzięki tym działaniom pochowani tu przestają być anonimowi – wiele z tych osób było mieszkańcami Cieszyna czy Śląska Cieszyńskiego, którzy tworzyli naszą małą ojczyznę. Naszym celem jest inwentaryzacja wszystkich nagrobków, przywrócenie cmentarzowi jego wyglądu pierwotnego, czyli scalenie i ustawienie zachowanych nagrobków, docelowo opieka nad cmentarzem i popularyzacja wiedzy o tym niezwykłym zabytku.