Społeczny Komitet Renowacji Cmentarzy Cieszyńskich

Skute nagrobki na cieszyńskich cmentarzach

Po II wojnie światowej na wielu cmentarzach na terenie Polski przeprowadzono akcję „degermanizacji” napisów na nagrobkach – skuwano przymusowo wszystko co napisano w języku niemieckim – imiona, zwroty dotyczące urodzenia („geboren”) czy śmierci („gestorben”), niemieckie nazwy miesięcy, sentencje żegnające zmarłych, a nawet skróty, które mogłyby świadczyć o niemieckim pochodzeniu wyrazu (np. „u.” dla „und”). Celem było „wykorzenienie niemczyzny”, a sprawcy do całego procederu dewastacji podchodzili metodycznie – niejednokrotnie usuwano imiona członków całych rodzin oszczędzając jedynie nazwiska i cyfry. Wówczas osoby pochowane stawały się anonimowe, a ich tożsamość była znana wyłącznie rodzinie odwiedzającej grób. Z czasem i tych osób zabrakło i dziś bez kwerendy w dostępnych archiwaliach nie sposób stwierdzić kto został w tych grobach pochowany.

Nie inaczej było i na cmentarzach cieszyńskich (nie licząc żydowskich, na których „degermanizacji” napisów nie przeprowadzono), w tym największym Cmentarzu Komunalnym. „Winą” pochowanych tu osób było posługiwanie się językiem niemieckim w życiu codziennym i to, że po śmierci na ich mogiłach ustawiono kamienie z inskrypcjami w tym języku. Zmarli zasługują jednak na pamięć i szacunek, dlatego w miarę możliwości staramy się przywrócić im tożsamość, którą próbowano im odebrać.

Podjęliśmy działania zmierzające do skatalogowania wszystkich istniejących do dziś nagrobków na cmentarzach cieszyńskich, na których dokonano skucia napisów. Są to zarówno nagrobki, na których skute napisy znajdują się na ich licu, jak i te, które zostały obrócone i dziś skute napisy znajdują się na ich „rewersach”. Przeprowadziliśmy również kwerendy w archiwach, aby tam gdzie to możliwe, ustalić tożsamość pochowanych. Poniżej linki do ich spisów wraz ze zdjęciami:

„Skuta tożsamość” czyli przywracanie imion pochowanym na Cmentarzu Komunalnym w Cieszynie

„Rewers” czyli co znajduje się na tylnej części nagrobków Cmentarza Komunalnego w Cieszynie

Skute napisy na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim w Cieszynie